در طول تاریخ، کشف داروها و از همه مهم‌تر واکسن‌ها، بزرگترین امید برای انسان‌ها بوده است. به همین دلیل از آغاز همه‌گیری ویروس کووید-۱۹، تلاش برای کشف واکسن کرونا نیز موازی با دارودرمانی انجام شده است. در حال حاضر واکسن های کرونای مختلفی در سراسر جهان کشف شده است؛ اما هنوز شک‌وشبهه‌های زیادی در مورد آن‌ها وجود دارد. واکسیناسیون یکی از روش‌های ساده، ایمن و موثر برای محافظت از بدن در برابر ابتلا به بیماری‌های خطرناک به شمار می‌آید. در حقیقت، واکسن‌ها سیستم ایمنی بدن را آموزش می‌دهند تا در برابر عفونت‌ها و ویروس‌ها آنتی‌بادی‌های لازم را تولید و از بدن محافظت کنند. معمولا در ساخت واکسن‌ها از نمونه‌های ضعیف‌شده ویروس‌ها یا باکتری‌ها استفاده کرده و آن‌ها را از طریق تزریق وارد بدن می‌کنند.
مواد تشکیل دهنده واکسن ها :
آنتی ژن‌ها
نمونه‌های ضعیف‌شده ویروس‌ها یا باکتری‌ها هستند که در شناسایی عامل بیماری در بدن به سیستم ایمنی کمک می‌کنند.
مواد شیمیایی کمکی یا ادجوانت (adjuvant)
این مواد شیمیایی برای بهبود عملکرد واکسن‌ها به مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها اضافه می‌شوند. وظیفه این مواد تقویت سیستم ایمنی بدن برای تولید آنتی‌بادی است.
مواد نگهدارنده
این مواد جهت نگهداری و حفظ خواص مواد تشکیل‌دهنده واکسن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تثبیت کننده‌ها
تثبیت‌کننده‌ها از فاسد شدن واکسن، هنگام حمل‌ونقل جلوگیری می‌کنند.
اولین واکسنی که با تکنولوژی جدید اِم‌آراِن‌اِی (MRNA) انجام شده واکسن کروناست . در مراحل ساخت واکسن کرونا ، یک RNA خبررسان یا MRNA ویروس، شبیه‌سازی می‌شود و سپس از آن در ترکیبات واکسن استفاده می‌کنند. RNA از اطلاعات ژنتیکی هر ویروسی شناخته می‌شود. بعد از تزریق، این RNA خبررسان وارد سلول‌های انسان می‌شود و پروتئین ویروس کرونا به نام پروتئین شاخی‌شکل را تولید می‌کند.
سیستم ایمنی بدن در مواجهه با این پروتئین، ابتدا تصور می‌کند که ویروس کرونا وارد بدن شده و برای محافظت از آن شروع به تولید پادتن یا آنتی‌بادی می‌کند. همان طور که گفتیم پادتن یا آنتی‌بادی نوعی پروتئین در دستگاه ایمنی بدن است که در برابر عوامل خارجی مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها از بدن محافظت می‌کند. بنابراین با شناسایی این پروتئین و تولید آنتی‌بادی، اگر زمانی خود ویروس وارد بدن شود، سیستم ایمنی بدن آن را شناسایی کرده و از بین می‌برد.
مقایسه انواع واکسن های کرونا
واکسن روسی اسپوتنیک-۵
اولین واکسن کرونا در کشور روسیه است که با ۹۲ درصد مقابله در برابر ویروس کووید-۱۹ در جهان تولید شد. در این واکسن، ویروس کرونا به همراه ۲ نوع آدنوویروس (ویروس سرماخوردگی) دستکاری‌شده وجود دارد؛ این واکسن بعد از ورود به بدن پروتئین شاخی‌شکل ویروس را در سلول‌ها کپی می‌کند تا سیستم ایمنی بدن، پادتن مبارزه با ویروس را بسازد.
واکسن کرونا مدرنا
واکسن کرونا مدرنا نیز مانند واکسن فایزر به وسیله فناوری اِم‌آراِن‌اِی (MRNA) ساخته شده و بر اساس گفته‌های شرکت مدرنا و آزمایش‌های انسانی، ۳۰ هزار نفر این واکسن را امتحان کرده و تاکنون ۹۴ درصد اثربخشی داشته است. این واکسن باید در دمای منفی ۲۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری و در ۲ نوبت با فاصله زمانی 28 روز تزریق شود. مجوز اضطراری استفاده از واکسن مدرنا از طرف سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) صادر شده است. نتایج تزریق همگانی در آمریکا و بریتانیا نشان می‌دهد که میزان اثربخشی این واکسن در افراد ۱۸ تا ۶۵ سال بیشتر از واکسن فایزر است؛ در حالی که واکسن کرونا مدرنا برای افراد بالای ۶۵ سال تنها ۸۶ درصد موثر بوده است. همچنین واکسن مدرنا در برابر جهش‌های بریتانیایی و آفریقای جنوبی کووید-۱۹ نیز ایمن بوده و عارضه جانبی جدی در آن مشاهده نشده است.
واکسن کانسینو
یکی دیگر از واکسن های ساخت چین که با نام علمی (Ad۵-nCoV) یا کان ویدیسا (Convidecia) شناخته می شود توسط شرکت «کانسینو بیولوجیک» با کمک با انستیتوی بیوتکنولوژی پکن تولید شده است. این واکسن یک واکسن ویروس ناقل است که بر اساس آدنو ویروس نوع ۵ ساخته شده است.
پلت‌فرم واکسن تحت آزمایش ای‌دی-۵ «وکتور ویروسی تکرار نشدنی» است به این شکل که از ویروس‌ها برای انتقال ژنوم به سلول‌های انسانی، رمزگذاری آنتی‌ژن‌ها، در نهایت واکنش سیستم ایمنی استفاده می‌شود.
از نظر نحوه عملکرد، این واکسن قابل مقایسه با واکسن انگلیسی - سوئدی است که توسط آسترازنکا و دانشگاه آکسفورد ساخته شده است.
شرکت سازنده این واکسن چینی اعلام کرده است بر اساس نتیجه آزمایش های بالینی در چند کشور، اثربخشی سومین واکسن کرونا چین در پیشگیری از ابتلا به کرونا که با همکاری ارتش این کشور و شرکت کانسینو تولید شده، به ۶۵.۷ درصد می رسد.
در چین، این واکسن از خرداد سال ۲۰۲۰ به پرسنل ارتش تزریق شده است.
واکسن استرازنکا-دانشگاه آکسفورد
واکسن استرازنکا-دانشگاه آکسفورد حاصل همکاری شرکت سوئدی استرازنکا و دانشگاه آکسفورد است. این واکسن در مقایسه با واکسن‌های دیگر ارزان‌تر و جابه‌جایی آن آسان‌تر است؛ تا جایی که به‌راحتی می‌توان آن را در یخچال نگه داشت. میزان اثربخشی آن در مقایسه با واکسن‌های فایزر و مدرنا کمتر و در حدود ۶۲ تا ۹۰ درصد تخمین زده می‌شود. این واکسن به روش سنتی و با اصلاح ژنتیکی یک ویروس سرماخوردگی (آدنوویروس) ساخته و به بدن تزریق می‌شود. ویروس کرونا به همراه آدنوویروس بعد از ورود به بدن، پروتئین شاخی‌شکل ویروس را در سلول‌ها کپی می‌کنند تا سیستم ایمنی بدن بتواند پادتن مبارزه با ویروس را بسازد. با تولید آنتی‌بادی، بدن در برابر ورود کووید-۱۹ ایمن می‌شود. توانایی تولید واکسن استرازنکا نسبت به دیگر واکسن‌ها بسیار بیشتر است؛ برای مثال در مقابل ۲۰ میلیون واکسن مدرنا، حدود ۲۰۰ میلیون واکسن استرازنکا تولید شده است.
با شروع همه‌گیری ویروس کووید-۱۹، افراد زیادی به بیماری کرونا مبتلا شدند و تعدادی هم جان خود را از دست دادند. واکسن کرونا امید بزرگی برای انسان‌ها بوده و تلاش‌های فراوانی برای تولید آن انجام شده است.
